karyanubhav_5

topics4
कार्यानुभवाची अध्ययन व अध्यापन प्रक्रिया

१.अध्ययन झाल्यावर विद्यार्थात घडून येणारे बदल :
१.अध्ययन प्रक्रिया सुरु होण्यापूर्वी विद्यार्थाचे वर्तन असते त्यास प्रारंभिक वर्तन म्हणतात .
२.शिक्षण शास्त्रात शिक्षकांना अभिकर्ता म्हटले आहे.आणणारा होय म्हणून बदल घडून आणण्यासाठी शिक्षक विविध प्रकारे शैक्षणिक अनुभव देतो .
३.अध्ययन झाल्यावर विद्यार्थामध्ये जे बदल घडून येतात त्यांना अंतिम बदल म्हणतात.विद्यार्थातील क्षेत्रात बदल घडून येणे आवश्यक आहे.
१.ज्ञानात्मक बदल: ज्ञान संपादनासाठी कार्यानुभवाची आवश्यकता आहे.
२.भावात्मक बदल : विद्यार्थांना कोणता उपक्रमात सहभागी होऊन तनमयतेने काम करावे त्याला श्रमाच्या कामाची लाज वाटून नये.
३.क्रियात्मक बदल : कार्यानुभवात क्रियात्मक बदलास अधिक महत्व आहे. म्हणून कौशल्य प्राप्तीसाठी कृतीची जोड होणे आवश्यक आहे.

२.कार्यानुभच्या अध्ययन –अध्यापन प्रक्रियेत भागीदारी सहभागी होणारे घटक :
१.विद्यार्थी :
१.विद्यार्थी वय.
२.विद्यार्थी क्षमता किंवा कुवत .
३.विद्यार्थी गरज व आवड .
४.विद्यार्थी पूर्वज्ञान.
५.विद्यार्थी क्रियाशील सहभाग .
६.विद्यार्थी शारीरिक व मानसिक विकासाचे टप्पे.
७.विद्यार्थी वातावरण.
८.विद्यार्थी थकवा व कंटाळा.
९.विद्यार्थी समजाभिमुखता जोपासणारा.
१०.विद्यार्थी अत्मानिर्भता .

२.शिक्षकाच्या अंगी असणारे गुण :
१.शैक्षणिक योग्यता .
२.बुद्धिमत्ता .
३.चारित्र्यवाना.
४.प्रसन्न व्यक्तिमत्व.
५.सहनशील वर्तन.
६.रंजन करण्याची कला.
७.समाजाभिमुखता जोपासणारा.
८.अध्यापन कौशल्य.
९.प्रयोगशीलता.

३.पाठ्यविषक कार्यानुभवाचे इतर विषयापेक्षा वेगळेपण :
१.कृतीला प्राधान्य.
२.विद्यार्थी ज्ञानात्मक,भावात्मक ,क्रियात्मक क्षेत्रात बदल.
३.कारक कौशल्याचा विकास.
४.विद्यार्थी ३ एच शिक्षणाचा विकास आचार्य विनोबाजी भावे.

४.शैक्षणिक साधने:
१.दृक-साधने.
२.श्राव्य-साधने.
३.दृक-श्राव्य साधने.
३.थोर्नडाईक अध्ययन विषयक नियम :
१.सज्जेतेचा किंवा तयारीचा नियम.
२.सरावाचा किंवा पुरावृतीचा नियम.
३.परिणामाचा नियम.

३.अध्ययनावर परिणाम करणारे घटक:
१.गरज : शरीरिक,मानसिक ,सामाजिक.
२.प्रेरणा /प्रेरके.
३.अवधान .
४.अभिरुची.
ज्या प्रसंगात विद्यार्थी सक्रीय सभागी होतो त्यास अस्सल प्रसंग म्हणतात.
ज्या प्रसंगात विद्यार्थी सक्रीय सभागी होत नाही अप्रत्यक्ष प्रसंग म्हणतात.
४.कार्यानुभवाच्या अध्यापन पध्दती :
१.दिग्दर्शन पध्दती.
२.अनुकरण पध्दती (हेगार्टी)
३.प्रयत्न प्रमाद पध्दती (थोर्नडाईक )
४.पृथक्करण पध्दती .
५.संयोजक पध्दती –क्रीयाविना वाचार्थ व्यर्थ .
५.डॉ.एडगर डल चा अनुभव शंकू:
१.राष्ट्रीय प्रतीके .
२.शाब्दिक प्रतीके.
३.दृश्य प्रतीके.
४.दूर चित्रवाणी .
५.प्रदर्शन
६.सहली.
७.प्रात्यक्षिके.
८.नाट्यीकरण.
९.प्रतिकृती.
१०.प्रत्यक्ष अनुभव.
मुख्य पृष्ठ